Μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο,ο υδροβιότοπος των λιμνών Ζερέλια που δεσπόζουν βορειοανατολικά του Αλμυρού,στις παρυφές της Όθρυος. Ανάμεσα στις λίμνες υψώνεται η Μαγούλα Νεολιθικού Οικισμού με σημαντικά ευρήματα.
Το ερευνητικό πρόγραμμα στην προϊστορική θέση Μαγούλα Ζερέλια του Δήμου Αλμυρού αποτελεί το πρώτο ανασκαπτικό πρόγραμμα Προϊστορικής Αρχαιολογίας του ΙΑΚΑ, και διενεργείται σε συνεργασία με τη ΙΓ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Κύριος στόχος του ανασκαπτικού προγράμματος είναι η εκπαίδευση των φοιτητών Αρχαιολογίας του Τμήματος στη σύγχρονη προβληματική και μεθοδολογία ερευνών πεδίου των προϊστορικών θέσεων, στη συστηματική έρευνα συστημάτων προϊστορικής εγκατάστασης σε μικροκλίμακα τοπίου, στη χρήση των νέων τεχνολογιών στην αρχαιολογία (γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών, βάσεις δεδομένων, δικτυακές εφαρμογές, πλασματικές αναπαραστάσεις) και στις αρχαιομετρικές εφαρμογές (μαγνητικές επισκοπήσεις, χρονολογήσεις, παλαιο-περιβάλλον, αναλύσεις υλικών κτλ.).
Η Μαγούλα Ζερέλια είναι μια από τις γνωστές θέσεις της θεσσαλικής προϊστορίας. Έχει ανασκαφεί στις αρχές του εικοστού αιώνα (1908) από τους Wace και Thompson και τα αποτελέσματα των ερευνών έχουν δημοσιευθεί αναλυτικά (Wace A.J.B & Thompson M.S, 1912, Prehistoric Thessaly, 150-166). Η θέση κατοικήθηκε από τη Μέση Νεολιθική Εποχή μέχρι και την Ύστερη Εποχή του Χαλκού (αναγνωρίστηκαν οκτώ αρχαιολογικά στρώματα, μέχρι το παρθένο, που εντοπίστηκε σε βάθος 6-8 μ.), ενώ στα επιφανειακά στρώματα εντοπίστηκαν λείψανα των ιστορικών, των μεσαιωνικών και των νεώτερων χρόνων. Έκτοτε δεν έγιναν συστηματικές ανασκαφικές έρευνες στη σημαντική αυτή θέση, ούτε όμως και ευρύτερα στις προϊστορικές θέσεις του Κρόκιου πεδίου. Η περιοχή του Αλμυρού, παρά τον δυναμικό ρόλο που πρέπει να διαδραμάτισε κατά την προϊστορική περίοδο, δεν είναι τόσο γνωστή στη σύγχρονη έρευνα όπως οι προϊστορικές θέσεις της περιοχής του Βόλου, της Λάρισας ή της Δυτικής Θεσσαλίας που έχουν ερευνηθεί συστηματικότερα.Το 1992 η Ολλανδική Αρχαιολογική Σχολή υπό την διεύθυνση του καθ. Η. Reinder Reinders του Πανεπιστημίου του Groningen διενήργησε επιφανειακή έρευνα στην περιοχή της Μαγούλας, στα πλαίσια της ευρύτερης επιφανειακής έρευνας που έκανε η Σχολή στην περιοχή σε συνεργασία με την ΙΓ’ ΕΠΚΑ. Τα αποτελέσματα της επιφανειακής έρευνας στη Μαγούλα Ζερέλια δημοσιεύτηκαν πρόσφατα (Reinders, R. (ed.) 2004. Prehistoric sites at the Almirοs and Sourpi plains (Thessaly, Greece), Publications of the Netherlands Institute at Athens V, Assen: Koninklijke Van Gorcum). Τα στοιχεία που προέκυψαν από τις έρευνες αυτές έδειξαν ότι, για την κατανόηση της προϊστορικής κατοίκησης στην περιοχή νότια και νοτιοδυτικά του Αλμυρού, εξαιρετικά σημαντική είναι όχι μόνον η Μαγούλα Ζερέλια και ο υδροβιότοπος με τις δύο χαρακτηριστικές λίμνες που γειτνιάζει με αυτήν νοτίως, αλλά και η σχέση που είχε κατά την νεολιθική εποχή με τη γειτονική θέση Καρατζάνταγλι. Η θέση αυτή, όπως έδειξαν τα επιφανειακά ευρήματα, κατοικήθηκε κατά την Αρχαιότερη και Μέση Νεολιθική περίοδο, είναι δηλαδή πρωιμότερη, και εν μέρει σύγχρονη, με τη Μαγούλα Ζερέλια.
Τα δεδομένα αυτά έστρεψαν το ενδιαφέρον μας προς την περιοχή αυτή, η οποία πιστεύουμε ότι μπορεί να δώσει νέα στοιχεία για τις πρώιμες νεολιθικές εγκαταστάσεις στη Νότια Θεσσαλία, που ακόμα δεν έχουν διερευνηθεί επαρκώς, αλλά και για τις συνθήκες διασποράς, ανάπτυξης και διαφοροποίησης των προϊστορικών οικισμών στις επόμενες περιόδους (Μέση, Νεότερη και Τελική Νεολιθική και την Εποχή του Χαλκού), οι οποίες αντιπροσωπεύονται, σε στρωματογραφική διαδοχή, στην εντυπωσιακή Μαγούλα των Ζερελίων.Ο ευρύτερος επιστημονικός στόχος του προγράμματος είναι η συστηματική έρευνα της μορφής των νεολιθικών εγκαταστάσεων στη συγκεκριμένη περιοχή της ΝΔ Θεσσαλίας, των σχέσεων που ανέπτυξαν οι δύο γειτνιάζουσες προϊστορικές θέσεις, η Μαγούλα Ζερέλια και η θέση Καρατζάνταγλι, σε ένα κοινό μικρο-οικολογικό και γεωμορφολογικό περιβάλλον, του τρόπου εκμετάλλευσης του ιδιαίτερου βιο-περιβάλλοντος της περιοχής και, τέλος, της ιδιαιτερότητας που παρουσιάζει η εξέλιξη της κατοίκησης στις δύο αυτές θέσεις κατά τις διαδοχικές περιόδους της προϊστορίας. Στόχος του ερευνητικού προγράμματος είναι επίσης η ένταξη της ερευνητικής ομάδας της ανασκαφής Ζερελίων στο σύγχρονο κοινωνικό-πολιτισμικό περιβάλλον της περιοχής της Ευξεινούπολης και του Αλμυρού, και η συνεργασία των αρχαιολόγων της ομάδας με ανθρωπολόγους και ιστορικούς του ΙΑΚΑ, οι οποίοι θα μελετήσουν την πρόσφατη ιστορία της περιοχής σε ιστορική, ανθρωπολογική και εθνοαρχαιολογική βάση. Επίσης έχει προγραμματιστεί μελλοντική συνεργασία με άλλα Τμήματα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στην προοπτική της μελέτης και της προστασίας του φυσικού τοπίου της ευρύτερης περιοχής της αρχαιολογικής θέσης.
[Η πρώτη συστηματική έρευνα στη Μαγούλα Ζερέλια διενεργήθηκε φέτος (22/8-9/9/2005), με την οικονομική υποστήριξη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, του Τμήματος ΙΑΚΑ και της Νομαρχίας Μαγνησίας. Το πρόγραμμα ΕΠΕΑΕΚ πρακτικής άσκησης του IAKA κάλυψε τα έξοδα των προπτυχιακών φοιτητών. Στην έρευνα έλαβαν μέρος έξι προπτυχιακοί και έξι μεταπτυχιακοί φοιτητές του ΙΑΚΑ και του ΑΠΘ. Η επιφανειακή έρευνα διήρκεσε τρεις εβδομάδες και η μετακίνηση της ερευνητικής ομάδας γινόταν, σε ημερήσια βάση, με το πανεπιστημιακό λεωφορείο. Διενεργήθηκε συστηματική επιφανειακή έρευνα στη Μαγούλα Ζερέλια, υλοποιήθηκε το τοπογραφικό για τις ανάγκες της συστηματικής δειγματοληψίας και αναπτύχθηκε το Σύστημα Γεωγραφικών Πληροφοριών.]
πηγή:Φιλάρχαιος Εταιρεία Αλμυρού "Όθρυς"
Πρόγραμμα Εργασιών Δ' Συνεδρίου Αλμυριωτικών Σπουδών
all photos by Φαίδρα Φις
Ζερέλια.Απρίλιος 2009