Πέμπτη 7 Φεβρουαρίου 2008

" ο άνεμος θα καίει στη γη του Νείλου..."




Έχει γράψει ανεξίτηλα την ιστορία του στο τοπίο…
Νείλος…ένα όνομα ελληνικό…λένε ότι η ονομασία του προήλθε από τη σημιτική ρίζα νάχαλ, που σημαίνει κοιλάδα ή ποτάμια κοιλάδα…και κατ’επέκταση ποταμός. Το μυστήριο ήταν, τόσο για τους αρχαίους Αιγυπτίους όσο και για τους Έλληνες το πώς αυτός, ένας από τους μεγαλύτερους ποταμούς του κόσμου, έρρεε αντίθετα απ’ όλους τους άλλους-γνωστούς τουλάχιστον ποταμούς- δηλαδή, από το νότο προς το βορρά…
Όπως κάθε παράδοξο ή μυστικό, δυστυχώς δεν παρέμεινε άλυτο διατηρώντας τη γοητεία που μας ασκείται από κάθε μυστήριο, αλλά βρήκε τη δική του λογική, οπότε και πεζή εξήγηση…Ο Νείλος που ξέρουμε, με το Δέλτα στις εκβολές της Αιγύπτου, ουσιαστικά δεν είναι ένας ποταμός αλλά δύο…Ένα μέρος του χάνεται στα βάθη της Αβησσυνίας, απ’ όπου και ξεκινά ο Κυανούς Νείλος, ενώ ένα άλλο πολύ σημαντικό ρεύμα του, προέρχεται από τη λίμνη Ταγκανίκα, και είναι ο Λευκός Νείλος. Τα δύο ποτάμια συναντώνται στο Χαρτούμ και γίνονται ένα ως το Κάιρο, αφού διασχίσουν μια διαδρομή 6.671 χλμ. Εκεί αρχίζουν και οι λασπώδεις παραλιακές εκτάσεις με το μεγαλύτερο Δέλτα του κόσμου, στην Αν. Μεσόγειο…
Στην πορεία του προλαβαίνει να χωρίσει τη Σαχάρα στα δύο, δημιουργώντας έτσι τη Λυβική έρημο ή Αν. Σαχάρα και την αραβική έρημο.
Από τη στιγμή που θα συναντηθούν οι δύο ποταμοί, στο ορμητικό διάβα τους συμπαρασύρουν τόνους λάσπης, οι οποίοι διπλασιάζονται τα καλοκαίρια, όταν λιώνουν τα χιόνια στο Κιλιμάντζαρο στην Κεντρική Αφρική, οπότε η στάθμη του ποταμού υπερχειλίζεται με αποτέλεσμα να μη μένει χρονικό περιθώριο για ξηρασία και απορρόφηση των υδάτων στις όχθες της ερήμου…
Εξ’ αιτίας της λάσπης αυτής, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι ονόμαζαν τον ποταμό Αρ ή Αούρ-Κοπτικά Ιάρος-,ή «μαύρο» από το χρώμα των μεταφερόμενων ιζημάτων κατά τις πλημμύρες. Η λάσπη είναι τόσο σκουρόχρωμη και σκοτεινή ώστε να δώσει στη γύρω περιοχή την παλιότερη ονομασία της Κεμ ή Κέμι, που σημαίνει «μαύρη» και συμβολίζει το «έρεβος». Στην Οδύσσεια του Ομήρου ο Νείλος αναφέρεται με το όνομα «ο Αίγυπτος» και η χώρα που διασχίζει «η Αίγυπτος».
Η λάσπη, λοιπόν, που ξεχειλίζει απλώνεται στη διψασμένη καλλιεργήσιμη γη και καθιστά το έδαφος ακόμα πιο γόνιμο και εύφορο, προσφέροντας ένα θεϊκό δώρο στους καλλιεργητές…Ο Νείλος χάρη σ’αυτή την μυστηριακή ιδιότητα της φύσης του, λατρευόταν ως θεός από τους αρχαίους Αιγυπτίους μιας και πίστευαν ότι πρόκειται για ένα σωτήριο δάκρυ από τα μάτια της θεάς Ίσιδας…*
Έχει τη δύναμη ν’ αλλάζει τις ζωές όλων όσοι τον συναντούν…
Στη Σαχάρα ρέει κραταιός και σκορπίζει γενναιόδωρα τα θαύματά του…Κάθε χρόνο τα νερά του ανέβαιναν και μεταμόρφωναν την έρημο…
Ο φαραώ έπρεπε να κρατήσει τις ισορροπίες, να κατευνάσει τους θεούς για να εξασφαλίσει τα δώρα του Νείλου. Κάθε φορά ήλπιζαν να εξημερώσουν τις σκοτεινές δυνάμεις του.
Άλλωστε όλος ο φυσικός κόσμος για τους Αιγύπτιους αποτελεί μια ισχυρή πηγή συμβολισμών…Στο βυθό του Νείλου ζει ένα ψάρι με το όνομα Τιτάμπια, είναι σύμβολο αναγέννησης. Κρατάει τα αυγά του μέσα στο στόμα του μέχρι την εκκόλαψή τους κι έτσι τους παρέχει την απαιτούμενη ασφάλεια…
Υπάρχει άρρηκτος δεσμός ανάμεσα στο φυσικό και το υπερφυσικό…Ακόμη κι ο ουρανός μοιάζει φτιαγμένος από νερό και ο Ήλιος αρμενίζει στον ουράνιο αυτό ωκεανό…και ο Νείλος σχηματίζει έναν μοναδικά μαγικό κόσμο…
Ο Νείλος ρέει από νότο προς βορρά, ο Ήλιος διαγράφει την τροχιά του από ανατολή προς δύση κι αυτός ο νοερός άξονας καθορίζει τον κόσμο των Αιγυπτίων…Αυτό το τοπίο δεν είναι διατεταγμένο δημιούργημα από τους θεούς…όλα έχουν τη θέση τους σε μια υπερφυσική ιστορία…
Ο φαραώ θεωρείται ως ο απεσταλμένος του πιο ισχυρού θεού στον κόσμο, του θεού Ρα(Ήλιος). Κάθε πρωί ο Ρα ανασταίνεται με μαγικό τρόπο και ξεκινά το ταξίδι του στον ουρανό μέσα στο ηλιακό του σκάφος…επιβλέπει τα καλά και τα άσχημα του τόπου…μεριμνά γι’ αυτόν…Στη φθίση της τροχιά του ενώ γέρνει προς τα νερά του Νείλου, παράλληλα ετοιμάζεται να ξεκινήσει ένα μυστηριώδες ταξίδι στον κάτω κόσμο, τον κόσμο των συμβόλων και των νεκρών…
Σ’ αυτόν τον τόπο υπάρχει και καιρός κινδύνου και αβεβαιότητας…αυτό το χάος πρέπει να κρατηθεί σε απόσταση…ο φαραώ πρέπει να φροντίσει γι’ αυτό…
Πλησιάζουν σμήνη από ιερά πουλιά…ακρίδες…50 εκατομμύρια ακρίδες με τρελές ταχύτητες…η πλημμύρα θ’ ακολουθήσει σίγουρα…
Η πλημμύρα ζωντανεύει τον κόσμο…γίνεται ένα άσυλο στην καρδιά της ερήμου, αποκαθιστά τη ζωή…Καλάμια και πάπυροι ανανεώνονται στις όχθες…οι καλλιέργειες αναπτύσσονται…ο Όσιρις είναι εκεί και τους προστατεύει…Και όταν ο Νείλος κρατάει τις υποσχέσεις του η Αίγυπτος γίνεται ξανά παράδεισος…
Δυνάμεις της τάξης και του χάους βρίσκονται σε απόλυτη ισορροπία…μια ισορροπία που δε θ’ αργήσει να χαθεί ξανά…και η μάστιγα θ’ αποδεκατίσει τον πληθυσμό…τα νεκροταφεία δε χωράνε τους νεκρούς…η δυσωδία του θανάτου προσελκύει τα πτωματοφάγα ζώα…
Τότε χρειάζεται να παρέμβει ο Ανούμπις, ο θεός που συνοδεύει τους νεκρούς στον κάτω κόσμο…
Ο θάνατος δεν είναι το τέλος…Αν το σώμα παραμείνει άθικτο, το πνεύμα διατηρείται ζωντανό…ταρίχευση λοιπόν…Τα εσωτερικά όργανα αφαιρούνται και διατηρούνται σε αγγεία. Όλα εκτός από την καρδιά πάνω στην οποία τοποθετείται ένα φυλαχτό μ’ έναν σκαραβαίο…Μιλάμε για έναν φαραώ…Το σώμα του αποξηραίνεται με αλάτι, πριν τυλιχτεί με επιδέσμους εκατοντάδων μέτρων…Θα χρειαστούν 70 μέρες πριν ετοιμαστεί για να περάσει την πιο σημαντική δοκιμασία…να σώσει τους ανθρώπους του από το χάος…από την απειλή λειψυδρίας άρα από την μοίρα του «θανάτου»…
Φτάνει η έσχατη δοκιμασία: το ζύγισμα της καρδιάς του φαραώ…βρισκόμαστε σε τάφο σκαμμένο 50 μέτρα κάτω από τη γη και μέσα σε βουνό…στην Αίθουσα της κρίσης…η πόρτα σφραγίζεται στην αιωνιότητα…
Η καρδιά του φαραώ θα ζυγιστεί μ’ ένα πούπουλο…,σύμβολο της τάξης και της δικαιοσύνης…Αυτές είναι οι αρχές με τις οποίες ο φαραώ θα έπρεπε να είχε κυβερνήσει το λαό του…Ο κυνοκέφαλος θεός Ανούμπις τοποθετεί την καρδιά στη ζυγαριά. Ο θεός Θωθ που παρουσιάζεται καταγράφει το αποτέλεσμα. Ο Όσιρις επιβλέπει την τελετή. Αν η καρδιά του φαραώ είναι πολύ βαριά από αμαρτίες θα εξοντωθεί από τον Άμονα, είναι ένα τέρας με κεφάλι κροκόδειλου…το φυλαχτό με το σκαραβαίο που είχε τοποθετηθεί στο στήθος του φαραώ, διασφαλίζει ότι η καρδιά του δεν θα τον προδώσει…Πράγματι…η καρδιά του είναι ελαφρύτερη από το πούπουλο…ο λαός του σώθηκε…
Ρέει ανάμεσα σε δάση, βουνά έλη και επιστρέφει στον Βορρά…Τα νερά του συντηρούν τη ζωή…Πέτρα…σκόνη…άμμος…Στις όχθες του πολιτισμοί ήκμασαν και παρήκμασαν…Χωρίς τα δώρα του δε θα είχαν χτιστεί ποτέ οι Πυραμίδες…Κι αν ακόμα τα μυστήριά του λύθηκαν κι εξηγήθηκαν εκείνος δε στερεύει ποτέ…αλλά συνεχίζει να διαμορφώνει μία από τις πιο σημαντικές ιστορίες του κόσμου…
Από πολλούς, ο Νείλος, με την απεριόριστη γονιμοποιό δύναμη, ταυτίστηκε με το Δία…

Πολλές φορές μια «τυχερή μοίρα» με «απόθεσε» κοντά στα νερά του…Αναζητούσα απαντήσεις και τότε όπως και τώρα…Αναζητούσα ερμηνείες για τη ζωή, την ευτυχία, να μάθω πώς θα μπορούσα να συμφιλιωθώ ή να ξεπεράσω το φόβο του θανάτου…
Άργησα να καταλάβω πως απαντήσεις δεν υπάρχουν…
Δυνάμεις έλκονται και απωθούνται μέσα μας και το καταστάλαγμά τους είναι, ή οφείλει να είναι η άσβεστη δίψα για ζωή…
Η περιπλάνησή μου στις ερήμους και στις όχθες του, κάθε φορά διαφορετική, είχε μια «ευγένεια» και μαζί μια αγριότητα που βρήκε την αντιστοιχία της στην ψυχή μου…
Η σημασία του Νείλου μέσα μου πήρε τη θέση της χωρίς επισημότητα…
Είδα τα πλωτά του να μετεωρίζονται…Η παρουσία του στη ζωή μου δίνει την ισορροπία και την αίσθηση του μέτρου που χρειάζομαι για να πορεύομαι…
Χωρίς αμφιβολία καμιά πια, μπορώ με βεβαιότητα να πω ότι υπάρχει σαν η συμπύκνωση του νοήματος της ζωής και του θανάτου…,με την έννοια της αξίας που μπορεί να σου παρέχει ένας μικρόκοσμος όπως τον έχεις ονειρευτεί…
Έχω ζήσει δειλινά ανάγλυφα κάτω από το φως του Ρα και καθώς χαμηλώνει η τροχιά του, στις όχθες του ποταμού(μου)…
Η νύχτα φανερώνεται από τη μεριά του Νείλου, με μια λεπταίσθητη μελαγχολία…ένα επαρκές δείγμα που αποτυπώνει στο μέγιστο και τη δική μου ψυχοσύνθεση…


«αχ, γλυκά του Νείλου δειλινά,
Μάγια φορτωμένα
Αχ, πώς μου’λεγε μια φοινικιά
Παραμύθια ξένα…
Έφυγες ξανά, σε περιμένω
Έλα φως μου, άιντε να χαρείς…»

Στίχοι: Εμμ. Ζάχου
Μουσική: Νίκος Ξυδάκης


* σημείωση: το αξιοσημείωτο είναι ότι οι αλλαγές που παρατηρούνται στη στάθμη του ποταμού, ανάλογα με την εποχή του χρόνου, στάθηκαν αφορμή για την πρώτη προσπάθεια μέτρησης του χρόνου. Οι σοφοί Αιγύπτιοι ήταν οι πρώτοι που παρατήρησαν ότι η ανατολή του πλανήτη Σείριου σε συνδυασμό με τον ήλιο , συνέπιπτε κάθε χρόνο την ίδια ακριβώς ημερομηνία, δηλαδή στις 19 Ιουλίου, κατά το Ιουλιανό ημερολόγιο, την εποχή δηλαδή που άρχιζε και η απότομη ανύψωση των νερών του Νείλου. Αυτή η μέρα καθιερώθηκε ως η πρώτη μέρα του αιγυπτιακού έτους, το οποίο, κατά σύμπτωση περιλάμβανε, όπως και σήμερα, 365 ημέρες, όση δηλαδή και η αριθμητική ανάλυση της λέξης ΝΕΙΛΟΣ : Ν:50 + Ε:5 + Ι:10 + Λ:30 + Ο:70 + Σ:100 =365.